سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»،  ابو عمار خزیمه بن ثابت از طایفه بنی خطمه، تیره ای از قبیله اوس   و از خواص اصحاب پیامبر(ص) بود. او که از شجاعان قبیله خود بود، به خاطر صفای باطن و اعتقادات عمیق خویش به آیین توحیدی اسلام، در میان یاران آن حضرت شهرتی بسزا داشت. وی یگانه مردی است که رسول گرامی اسلام(ص) شهادت و گواهی او را به جای دو شاهد قرار داده و او را ملقب به ذوالشهادتین نموده بود.

دانشمندان علوم تربیت در پرورش کودکان و نوجوانان بر روش الگویی و معرفی سرمشق های مطلوب تأکید دارند. آنان معتقدند که نوجوانان فطرتاً به دنبال الگو می گردند و حالت قهرمان جویی آنان تجلی این خواسته و میل درونی آنهاست و در جوانی نیز نقش بسزایی در حالات نفسانی افراد دارد و معرفی الگوی درست برای آنها تأثیری فوق العاده در این عرصه دارد.

 اگر بتوانیم برای جوانان کشورمان ، قهرمانان اخلاق و نمونه انسان های خداجو و سعادت طلب را معرفی کنیم و تلاش و همت آنان را در راه رسیدن به اهداف الهی و کمالات معنوی در ابعاد مختلف زندگی به نسل جدید نشان دهیم، مطمئناً می توانیم آنان را به سوی تربیت درست اسلامی سوق دهیم.

* آخرین خطبه حضرت علی علیه السلام

امام علی علیه السلام در آخرین خطبه ای که قبل از شهادت خویش ایراد کرد، با حالتی خاص از یاران وفادار خویش یاد کرده و آنان را به عنوان انسان های سعادت مند برای امت اسلام سرمشق معرفی می کند. امام نام آنها را اینگونه بیان می دارند: کجاست ابن تیهان؟ و کجاست ذوالشهادتین؟ و کجایند ماندگان آنان، از برادرانشان که با هم بر کشته شدن (در راه حق) پیمان بستند و سرهای آنان بعد از شهادت به سوی معصیت کاران فرستاده شد. حضرت پس از این سخنان دست به محاسنشان کشیدند و مدتی طولانی گریه کردند.

* صحابه پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع)

ابو عماره خزیمه بن ثابت از طایفه بنی خطمه، تیره ای از قبیله اوس و در گروه انسان و از خواص اصحاب پیامبر(ص) بود. او که از شجاعان قبیله خود بود، به خاطر صفای باطن و اعتقادات عمیق خویش به آیین توحیدی اسلام، در میان یاران آن حضرت شهرتی بسزا داشت. وی یگانه مردی است که رسول گرامی اسلام(ص) شهادت و گواهی او را به جای دو شاهد قرار داده و او را ملقب به ذوالشهادتین نموده بود.

* ویژگی ها

مبارزه با بت پرستی و کمک در جمع آوری قرآن، حضور در مجلس خاتم بخشی علی علیه السلام، روایت حدیث غدیر، سرافرازی در آزمون های سخت تاریخ اسلام، حضور مستمر در صحنه های نبرد حق علیه باطل (از بدر تا صفین)، پیشتازی در جبهه های فرهنگی ایمان و کفر، درخشش در عرصه هنر و شعر و خطابه، ایستادگی در برابر انحراف رهبری مسلمانان، تربیت فرزندانی محدث و هنرمند و اهدای جان به پیشگاه جانان در زیر لوای امیرمؤمنان(ع) تنها بخشی از صفات تاریخ زرین و صفات زیبای این رادمرد الهی است.

* چرا ذوالشهادتین

در میان عناوین فقهی اسلام، بابی تحت عنوان شهادت و گواهی دادن مطرح است. این باب مربوط به موضوع حقوق متقابل مردم در مسائل مالی و جانی و ناموسی می باشد. گواهی دو مرد عادل در احقاق حقوق مالی دیگران را در اصطلاح فقه و حقوق، شهادت یا بینه می گویند. پیامبر اسلام(ص) از مردی اسبی خرید ولی موقع تحویل گرفتن اسب، صاحب اسب به طمع کسب سود بیشتر، منکر قیمت مورد توافق شد و قیمت بالاتری را عنوان کرد؛ وقتی پیامبر قیمت حقیقی و مورد توافق را برای صاحب اسب یادآور شد، آن مرد سخن پیامبر را نپذیرفت. در این هنگام خزیمه بن ثابت از راه رسید و پس از جویا شدن ماجرا، شهادت داد که پیامبر(ص) راست می گوید (در حالی که در حین معامله حضور نداشت) وقتی پیامبر(ص) دلیل گواهی او را جویا شدند، گفت: یا رسول خدا! پدر و مادرم فدای شما باد! ما سخن شما را در امور خیلی مهم و حیاتی مانند خبر دادن از غیب و خداوند و وحی آسمانی، تصدیق کرده و از جان و دل می پذیریم، چگونه در قیمت یک اسب تو را تصدیق نکنیم؟! بعد از این ماجرا، پیامبر شهادت خزیمه را معادل شهادت دو مرد قرار داد و اینچنین بود که خزیمه مفتخر به لقب ذوالشهادتین گردید.

* حضور در جبهه های نبرد

یکی از ویژگی هایی که به شخصیت خزیمه امتیاز خاصی بخشیده است، حضور مستمر در جبهه های نظامی و مبارزه بی امان با کفر و شرکت می باشد. او مجاهدی است که برای احیای حق و پیروزی اسلام در حدود سی و پنج سال در کنار پیامبر اسلام(ص) و جانشین بلافصل او، حضرت علی علیه السلام ثابت و استوار مبارزه کرده است. وی کفر ستیزی است که هیچ گاه از دشمنان خارجی و داخلی امت اسلام غفلت نورزید. او علاوه بر این که سمت های مختلف نظامی را در این صحنه ها به عهده داشت، از هنر شعر و خطابه نیز بهره جسته و لشکر اسلام را با اشعار و سخنان شیوای خود تشویق نموده و قوت قلب می بخشید.

* خزیمه در جنگ جمل

هنگامی که ناکثین میثاق و پیمان خویش را با امام علی علیه السلام شکستند و عَلم جنگ برافراشتند، علی علیه السلام برای دفع شر آنان، از مدینه به سوی عراق حرکت کرد. جماعتی از انصار در لشکر امیر المؤمنین(ع) حضور داشتند. خزیمه بن ثابت یکی از شاخص ترین افراد این گروه بود که داوطلبانه برای تثبیت و استقرار حکومت علوی تلاش می کرد و برای دفع دشمنان و مخالفین امر ولایت، سر از پا نمی شناخت.

* حضور در صفین

خزیمه در طول 26 سال بعد از پیامبر(ص) زندگی کرد، لحظه ای از علی علیه السلام جدا نشد. وی بر اساس پیمانی که در حضور پیامبر(ص)، به ویژه در واقعه غدیر با علی علیه السلام بسته بود، همچنان تا آخرین لحظه زندگی ثابت قدم و استوار باقی ماند و در سخت ترین فرازهای تاریخی و در تندبادهای فتنه، خود را نباخت و در وصایت و ولایت امام علی علیه الاسلام ذره ای تردید و شک در دلش راه نداد و سر انجام در جنگ صفین به مقام شهادت نائل آمد.

* حضور در شورای نظامی

هنگامی که امام علی علیه السلام تصمیم گرفت برای دفع شر معاویه به سوی شام حرکت کند، برجستگان مهاجر و انصار را که خزیمه بن ثابت انصاری هم در بین آنها دیده می شد را در یک شورای نظامی دعوت کرد و با آنان در مورد جنگ با معاویه به رایزنی پرداخت.

* دفاع از حریم ولایت

یکی از مهم ترین ویژگی های شیعیان حقیقی، دفاع از خط ولایت و رهبری امام علی علیه السلام و ائمه اطهار علیهم السلام می باشد. خزیمه بن ثابت در مراحل مختلف زندگی اش بارها این موضوع را به اثبات رسانده و سخت ترین تندبادهای فتنه را با سربلندی و پیروزی پشت سر گذاشته است.

پس از رحلت پیامبر(ص) که حضرت علی علیه السلام درباره واقعه غدیر و جانشینی خود از مردم مسلمان شهادت خواسته و گواهی طلبید، در حالی که بعضی از نخبگان آن روز جامعه، ، شهادت خود را کتمان کرده و به روی حقایق مسلم تاریخی پرده نسیان کشیدند، خزیمه بن ثابت در ردیف اولین کسانی بود که با شجاعت و صلابت به واقعه غذدیر گواهی داده و به حقانیت علی علیه السلام و خطبه معروف پیامبر تأکید ورزید.

* در جلسه بیعت با علی علیه السلام

پیامبر اکرم(ص) در مورد مسئله مهم جانشینی خویش، بارها اقدام نموده و ولایت و وصایت علی علیه السلام را پس از خویش به مسلمانان گوشزد می نمود و چون عده ای منافق در بین یاران آن حضرت وجود داشت، حضرت در جلسات مختلف مسئله مهم ولایت را طرح نموده و برای علی علیه السلام از مسلمانان بیعت می گرفت که رجوع به روایات، حضور خزیمه بن ثابت را در آن جلسات نشان می دهد.

* جمع آوری قرآن

قرآن کریم از زمان نزول تا قیامت، راهنما و هدایت گر مسلمانان بوده و خواهد بود. این کتاب آسمانی حاوی جمیع معارف و جامع تمام مسائل مادی و معنوی انسان هاست. در صدر اسلام آیات و سوره های قرآن کریم در سینه مسلمانان به ویژه اصحاب خاص پیامبر(ص) محفوظ بود و هر کس به اندازه استعداد خویش آن را حفظ کرد و تلاوت می نمود. پس از رحلت نبی مکرم اسلام، تنها کسی که به قرآن فکر کرد و در حفظ و جمع آوری آن همت گماشت و به فرمان پیامبر عمل نمود، امام علی علیه السلام بود.

پس از وقوع جنگ یمامه و کشته شدن جمعی از صحابه پیامبر که از حافظان قرآن بودند، بسیاری از بزرگان صحابه از جمله خزیمه بن ثابت به خلیفه اول پیشنهاد کردند که مصحفی را که حاوی تمام قرآن باشد را ترتیب دهد تا وقایعی مانند جنگ یمامه بر تمامیت قرآن لطمه وارد نکند. خلیفه اول پیش از آنکه اقدامات چشم گیری انجام گیرد، از دنیا رفت و در زمان خلیفه سوم این کار اتمام یافت و نقش خزیمه بن ثابت در این عرصه پررنگ بود.

* در کلام معصومین علیهم السلام

خزیمه در نزد پیامبر بزرگ اسلام(ص) از موقعیت خاصی برخوردار بود، چنانکه از داستان گواهی دادن وی بر می آید، او تنها کسی است که پیامبر لقب ذوالشهادتین به او داد. در خطبه 182 نهج البلاغه حضرت علی علیه السلام از وی به عنوان برادر، قاری قرآن، مطیع فرمان حق، عامل به دستورات شریعت، احیا کننده سنت پیابمر، نابود کنده بدعت ها و پیروی صمیمی رهبر و مقتدای خیوش نام برده و در فراق وی تأسف می خورد و در جدایی او و یارانش اشک می ریزد.

امام صادق علیه السلام در روایتی ضمن شمارش احکام دین و دستورات شریعت اسلام دوست داشتن مؤمنین حقیقی از جمله خزیمه بن ثابت ذوالشهادتین را بر همگان واجب دانسته اند. امام رضا علیه السلام نیز دست داشتن خزیمه و یارانش را جزو دین و از مرام اهل یقین و ائمه معصومین علیهم السلام می داند.

* عروج

خزیمه بن ثابت بعد از عمری تلاش و کوشش در راه استقرار حکومت حیاتبخش اسلام و ایثار و فداکاری درگسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام در سال 37 ه.ق در جنگ صفین و در رکاب مولایش امیرمؤمنان علی علیه السلام جانش را فدای اسلام و قرآن نموده و به فیض عظمای شهادت رسید.

یاران آفتاب :(عبدالکریم پاک نیا)